5-тарау. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары мен тиісті шаралар
1. Бағдарламада – өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ бар жұмыс орындарын қолдау және жаңа тұрақты жұмыс орындарын құру сияқты түйінді мақсаттарға қол жеткізу үшін іске асырылуы қажет өзара байланысты шаралар кешенін іске асыру болжанады.
Бірінші бағыт: моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің бизнес-бастамаларын қолдау
Екінші бағыт: экономиканың басым секторларында қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлерді/индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін салалық қолдау
Үшінші бағыт: кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерінің төмендеуі
Төртінші бағыт: кәсіпкерлікті қаржылай емес қолдау шаралары
4.1. Мақсаттар
Бағдарламаның мақсаттары өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ қазіргі бар жұмыс орындарын сақтап қалу әрі жаңа тұрақты жұмыс орындарын құру болып табылады.
4.2. Нысаналы индикаторлар
Бағдарламаның 2025 жылға қарай қол жеткізілетін нысаналы индикаторлары:
1) ЖІӨ-дегі ШОК үлесін кемінде 33,8 %-ке жеткізу.
2) Бағдарламаға қатысушылардан түсетін салықтық түсімдерді 2017 жылғы деңгейден 2 есеге ұлғайту.
3) Бағдарламаға қатысушылардың жаңа 30 мың жұмыс орнын құруы.
4) ЖІӨ құрылымында өңдеу өнеркәсібінің үлесін кемінде 13,4 %-ке жеткізу.
5) Экономикадағы орта кәсіпкерліктің үлесін кемінде 13,7 %-ке жеткізу.
3-кесте. Нысаналы индикаторлар
4.3. Міндеттер
Бағдарламаның мақсаттары мен нысаналы индикаторларына қол жеткізу үшін мынадай төрт:
1) моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің бизнес-бастамаларын қолдау;
2) экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлерді/индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін салалық қолдау;
3) кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерін төмендету;
4) кәсіпкерлікті қолдаудың қаржылай емес шараларын көрсету бағыттары бойынша жұмыс жүргізілетін болады.
Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің бизнес-бастамаларын қолдау
Осы бағыт шеңберінде мынадай:
1) моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру, оның ішінде отбасылық кәсіпкерлікті дамыту;
2) моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлері жобаларының өндірістік қуатын ұлғайту міндеттерін шешу қажет.
1-міндет. Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру, оның ішінде отбасылық кәсіпкерлікті дамыту
Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттер/қаржылық лизинг шарттары бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, банктердің/даму банкінің кредиттеріне ішінара кепілдік беру жүзеге асырылатын болады.
4-кесте. Ауылдық елді мекендер, шағын қалалар мен моноқалалар кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру бойынша нәтижелер көрсеткіштері
2-міндет. Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлері жобаларының өндірістік қуатын ұлғайту
Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлері жобаларының өндірістік қуатын ұлғайту үшін кәсіпкерлердің жобаларын жетіспейтін инфрақұрылыммен қамтамасыз ету жүзеге асырылатын болады.
5-кесте. Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлері жобаларының өндірістік қуатын ұлғайту бойынша нәтижелер көрсеткіштері
Бағдарлама бекітілгенге дейін БЖК-2020 шеңберінде мақұлданған жобалар және 2020 жылғы 1 қаңтардан кейін жасалған шарттар кәсіпкерлер олар бойынша өз міндеттемелерін толық орындағанға дейін бұрын мақұлданған шарттарда қолданылады.
Қаржыландырудың ағымдағы шарттарының кез келгені өзгерген жағдайда, жоба Бағдарламаның қолданыстағы шарттарына сәйкес келуге тиіс.
Экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлерді/индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін салалық қолдау
Осы бағыт шеңберінде мынадай:
1) өңдеу өнеркәсібі өндірген өнімінің көлемін ұлғайту;
2) бәсекеге қабілетті жаңа өндірістер құру;
3) кәсіпкерлердің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру, оның ішінде экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын отбасылық кәсіпкерлікті дамыту міндеттерін шешу қажет.
3-міндет. Өңдеу өнеркәсібі өндірген өнімінің көлемін ұлғайту
Өңдеу өнеркәсібі өндірген өнімінің көлемін ұлғайту үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттер/қаржылық лизинг шарттары бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, мемлекеттік гранттар беру және банктердің/даму банкінің кәсіпкерлерге берген кредиттеріне ішінара кепілдік беру жүзеге асырылатын болады.
6-кесте. Өңдеу өнеркәсібі өндірген өнімнің көлемін ұлғайту бойынша нәтижелер көрсеткіштері
Бәсекеге қабілетті жаңа өндірістер құру үшін кәсіпкерлер жобаларын және индустриялық аймақтарды жетіспейтін инфрақұрылыммен қамтамасыз ету жүзеге асырылатын болады.
7-кесте. Бәсекеге қабілетті жаңа өндірістер құру бойынша нәтижелер көрсеткіштері
5-міндет. Кәсіпкерлердің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру, оның ішінде экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын отбасылық кәсіпкерлікті дамыту
Экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлердің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттері/қаржы лизингі шарттары бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, мемлекеттік гранттар беру және кәсіпкерлерге берілген банктердің/даму банкінің кредиттеріне ішінара кепілдік беру жүзеге асырылатын болады.
Бағдарлама бекітілгенге дейін БЖК-2020 шеңберінде мақұлданған жобалар және 2020 жылғы 1 қаңтардан кейін жасалған шарттар кәсіпкерлер олар бойынша өз міндеттемелерін толық орындағанға дейін бұрын мақұлданған шарттарда қолданылады.
Қаржыландырудың ағымдағы шарттарының кез келгені өзгерген жағдайда, жоба Бағдарламаның қолданыстағы шарттарына сәйкес келуге тиіс.
Кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерін азайту
Осы бағыт шеңберінде шетелдік валюталардың ауытқуларына байланысты валюталық тәуекелдердің кредиттік тәуекелдерге өзгеруін болдырмау жөніндегі міндетті шешу қажет.
6-міндет. Шетелдік валюталардың ауытқуларына байланысты валюталық тәуекелдердің кредиттік тәуекелдерге өзгеруіне жол бермеу
Шетелдік валюталардың ауытқуларына байланысты валюталық тәуекелдердің кредиттік тәуекелдерге өзгеруіне жол бермеу үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттері/қаржылық лизинг шарттары бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау ұлттық және шетелдік валюталарда жүзеге асырылатын болады.
8-кесте.Шетелдік валюталардың ауытқуларына байланысты валюталық тәуекелдердің кредиттік тәуекелдерге өзгеруіне жол бермеу бойынша нәтижелер көрсеткіштері
Бағдарлама бекітілгенге дейін БЖК-2020 шеңберінде мақұлданған жобалар және 2020 жылғы 1 қаңтардан кейін жасалған шарттар кәсіпкерлер олар бойынша өз міндеттемелерін толық орындағанға дейін бұрын мақұлданған шарттарда қолданылады.
Қаржыландырудың ағымдағы шарттарының кез келгені өзгерген жағдайда, жоба Бағдарламаның қолданыстағы шарттарына сәйкес келуге тиіс.
Кәсіпкерлікті қаржылай емес қолдау шараларын көрсету
Осы бағыт шеңберінде мынадай:
1) кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету;
2) кәсіпкерлердің құзыретін арттыру;
3) кәсіпкерлердің өнімділігін арттыру;
4) іскерлік байланыстарды кеңейту міндеттерін шешу қажет.
7-міндет. Кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету
Кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету үшін "Бизнес-Насихат" құрамдауышы бойынша мемлекеттік қолдау шараларын түсіндіру, Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттерде кәсіпкерлік қызметті жүргізу шарттары туралы және агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін мемлекеттік қолдау шараларын түсіндіру жүзеге асырылатын болады.
9-кесте. Кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету бойынша нәтижелер көрсеткіштері
8-міндет. Кәсіпкерлердің құзыретін арттыру
Кәсіпкерлердің құзыретін арттыру үшін кәсіпкерлік қызмет негіздеріне оқыту, кәсіпорындар мамандарының, топ-менеджерлерінің біліктілігін арттыру, кәсіпкерлік қызметті жүргізуге сервистік қолдау көрсету жүзеге асырылатын болады.
10-кесте. Кәсіпкерлердің құзыретін арттыру бойынша нәтижелер көрсеткіштері
9-міндет. Кәсіпкерлердің өнімділігін арттыру
Кәсіпкерлердің өнімділігін арттыру үшін басқарудың жаңа әдістерін, өндіріс технологияларын енгізу (Аға сеньорлар), кәсіпорындардың өнімділігін арттыру және энергия үнемдеу (ЕҚДБ-ның Қазақстан Республикасының шағын және орта кәсіпкерлігін қолдау жөніндегі бағдарламасы) мәселелері бойынша сыртқы және ішкі консультанттарды тарту жүзеге асырылатын болады.
11-кесте. Кәсіпкерлердің өнімділігін арттыру бойынша нәтижелер көрсеткіштері
10-міндет. Іскерлік байланыстарды кеңейту
Іскерлік байланыстарды кеңейту үшін шетелдік әріптестермен іскерлік байланыстар орнату ("Іскерлік байланыстар" құралы) және отандық өңделген тауарларды ілгерілету жүзеге асырылатын болады.
12-кесте. Іскерлік байланыстарды кеңейту бойынша нәтижелер көрсеткіштері
Бағдарлама бекітілгенге дейін БЖК-2020 шеңберінде мақұлданған жобалар және 2020 жылғы 1 қаңтардан кейін жасалған шарттар кәсіпкерлер олар бойынша өз міндеттемелерін толық орындағанға дейін бұрын мақұлданған шарттарда қолданылады.
Қаржыландырудың ағымдағы шарттарының кез келгені өзгерген жағдайда, жоба Бағдарламаның қолданыстағы шарттарына сәйкес келуге тиіс.
"Бизнестің жол картасы-2025" бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 14 желтоқсандағы "Қазақстан-2050" Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" және 2014 жылғы
17 қаңтардағы "Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ" атты Қазақстан халқына жолдауларының мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған.
Бағдарлама "Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 12 қазандағы № 772 Жарлығымен бекітілген Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспарын іске асыру үшін әзірленді.
Жалпы елдің орнықты экономикалық дамуын қамтамасыз ету жеке кәсіпкерліктің және бірінші кезекте шағын және орта кәсіпкерліктің жай-күйі мен даму деңгейіне тәуелді. Мемлекеттің экономикалық өсуіне ықпалын тигізетін бәсекелестің дамымауы, материалдық және материалдық емес ресурстарды тиімсіз пайдалану, ішкі сұраныстың импортқа тәуелділігі, жұмыссыздық, кедейшілік және басқалары сияқты көптеген проблемаларды шешу үшін экономиканың нақ осы секторының әлеуетті мүмкіндіктері орасан зор.
Шағын және орта кәсіпкерліктің экономиканы әртараптандырудағы рөлі де маңызды. Индустриялық-инновациялық даму жағдайында жұмыс процестеріне шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің қатарынан көптеген қосалқы мердігерлер тартылуы мүмкін ірі өндірістер көбірек қалыптасатын болады. Ауылдарда, шағын қалалар мен моноқалаларда кәсіпкерлік субъектілері халықтың тұтынушылық сұранысын қанағаттандыруға бағдарланған секторларда жұмыс істей отырып, дамуға жаңа импульс беруі тиіс.
Осыған байланысты жеке кәсіпкерлікті қолдау бойынша жүйелі шаралар қабылдау қажет, ол қаржыландыруға қолжетімділікті жақсартуды, қажетті инфрақұрылымды қамтамасыз етуді, құзыретті арттыруға жәрдемдесуді, консультациялық қолдау алуды және кәсіпкерлік бастамаларды бірлесіп іске асыру үшін әріптестер тартуды қамтитын болады, бірақ олармен ғана шектелмейді.
2020 – 2024 жылдар кезеңінде іске асырылатын Бағдарлама өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін, сондай-ақ бар жұмыс орындарын сақтауды және жаңа тұрақты жұмыс орындарын құруды қамтамасыз етеді.
Бағдарламаны іске асырудың төрт негізгі бағыты:
1) моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің бизнес-бастамаларын қолдау;
2) экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлерді/индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін салалық қолдау;
3) кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерін төмендету;
4) кәсіпкерлікті қаржылай емес қолдау шараларын көрсету.
Негізгі терминдер мен анықтамалар
Осы Бағдарламада мынадай негізгі терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:
1) ақпараттық жүйе – ақпараттық өзара іс-қимыл арқылы белгілі бір технологиялық әрекеттерді іске асыратын және нақты функционалдық міндеттерді шешуге арналған ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың, қызмет көрсетуші персоналдың және техникалық құжаттаманың ұйымдастырылып ретке келтірілген жиынтығы;
2) Бағдарламаның өңірлік үйлестірушісі – облыс (астана, республикалық маңызы бар қалалар) әкімі айқындайтын облыстық (астана, республикалық маңызы бар қалалар) деңгейде Бағдарламаның іске асырылуына жауапты жергілікті атқарушы органның құрылымдық бөлімшесі;
3) банк – Бағдарламаға қатысатын екінші деңгейдегі банк;
4) банктік кредит/микрокредит (бұдан әрі – кредит) – мерзімділік, ақылылық, қайтарымдылық, қамтамасыз етілу және мақсатты пайдалану шартымен банк кәсіпкерге банктік қарыз шартының/микрокредит беру туралы шарттың негізінде беретін ақшалай қаражат сомасы. Банктік кредитке/микрокредитке кредиттік желі де жатады;
5) банктік қарыз шарты – шарттары бойынша банк кәсіпкерге кредит беретін банк пен кәсіпкер арасында жасалған жазбаша келісім, сондай-ақ банкте кредиттік желі ашу туралы келісім;
6) "бір терезе" қағидаты – мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызметті алушының құжаттарды жинау мен дайындауға барынша аз қатысуын және оның көрсетілетін қызметті берушілермен тікелей байланысын шектеуді көздейтін орталықтандырылған мемлекеттік қызмет көрсету нысаны;
7) даму банкі – "Қазақстанның Даму Банкі" акционерлік қоғамы және/немесе оның үлестес лизингтік компаниясы;
8) жоба – кіріс алуға бағытталған бастамашылық қызмет ретінде кәсіпкер жүзеге асыратын және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін кәсіпкерлік қызметтің түрлі бағыттарындағы іс-қимылдар мен іс-шаралардың жиынтығы (бір жобаның шеңберінде бірнеше банктік кредит алуға жол беріледі);
9) индустриялық-инновациялық қызмет субъектісі – индустриялық-инновациялық жобаларды іске асыратын не отандық өңделген тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді ішкі және (немесе) сыртқы нарықтарға ілгерілету жөніндегі қызметті жүзеге асыратын жеке және (немесе) заңды тұлғалар (оның ішінде жай серіктестіктер нысанындағы);
10) кәсіпкер – өз қызметін 2015 жылғы 29 қазандағы Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес жүзеге асыратын шағын және (немесе) орта кәсіпкерлік субъектісі, сондай-ақ "Қолжетімді кредит беру міндетін шешу үшін ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз етудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы
11 желтоқсандағы № 820 қаулысымен бекітілген Басым жобаларға кредит беру тетігінде (бұдан әрі – Тетік) көрсетілген жеке кәсіпкерлік субъектісі;
11) кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы (бұдан әрі – КҚКО) –мемлекеттік қолдау шараларын көрсету және мемлекеттік қызметтерді, оның ішінде кәсіпкерлер мен кәсіпкерлік бастамасы бар халыққа онлайн режимде ұсыну үшін облыс орталықтарында, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Семей қалаларында және моноқалалардағы, шағын қалалар мен аудан орталықтарындағы кәсіпкерлер палаталарының филиалдары жанынан құрылған инфрақұрылымдық кешен;
12) КҚКО бөлімшесі – облыс орталықтарында, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент, Семей қалаларында кәсіпкерлер барынша көп шоғырланған жерлерде құрылған, кәсіпкерлер мен кәсіпкерлік бастамасы бар халыққа мемлекеттік қолдау шараларын көрсетуге және мемлекеттік қызмет ұсынуға арналған жұмыс орны;
13) кепілдік беру – Бағдарлама шарттарында және кепілдік шартына сәйкес кәсіпкердің кредит бойынша міндеттемелерді орындауын қамтамасыз ету ретінде ішінара кепілдік беру түрінде пайдаланылатын кәсіпкерлерді мемлекеттік қолдау нысаны;
14) қаржы агенттігі – Бағдарлама шеңберінде қаржылық қолдауды іске асыру мен мониторингілеуді жүзеге асыратын "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы;
16) қаржылық лизинг шарты – шарттары бойынша лизингтік компания/банк кәсіпкерге қаржылық лизинг беретін лизингтік компания/банк және кәсіпкер арасында жасалған жазбаша келісім;
17) лизингтік компания – Бағдарламаға қатысатын лизингтік компания;
18) лизингтік мәміле (лизинг) – лизингке қатысушылардың азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге және тоқтатуға бағытталған келісілген іс-қимылдарының жиынтығы;
19) мемлекеттік-жекешелік әріптестік – "Мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы" 2015 жылғы 31 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңында айқындалған белгілерге сәйкес келетін мемлекеттік әріптес пен жекеше әріптес арасындағы ынтымақтастық нысаны;
20) өңірлік үйлестіру кеңесі (бұдан әрі – ӨҮК) – облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдері құратын және басқаратын, жалпы қатысушылар санының кемінде 50 %-ін бизнес-қоғамдастықтың өкілдері құрайтын консультативтік-кеңесші орган;
21) субсидиялар – субсидиялау шарттарының негізінде кәсіпкерлерді субсидиялау шеңберінде қаржы агенттігі банкке/лизингтік компанияға төлейтін өтеусіз және қайтарымсыз негіздегі мерзімді төлемдер;
22) субсидиялау – кәсіпкердің операциялық қызметіне жататын белгілі бір шарттарды болашақта орындаудың орнына кредиттер/лизинг бойынша сыйақы ретінде кәсіпкер банкке/лизингтік компанияға төлейтін шығыстарды ішінара өтеу үшін пайдаланылатын кәсіпкерлерді мемлекеттік қаржылық қолдау нысаны;
23) уәкілетті орган – кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган;
24) ісін жаңа бастаған жас кәсіпкер – жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркелу мерзімі кредит алу үшін банкке/лизингтік компанияға жүгінген кезде үш жылдан кем уақытты құрайтын, 29 жасқа дейінгі (қоса алғанда) жеке кәсіпкер (жас шамасы ісін жаңа бастаған жеке кәсіпкердің банкке/лизингтік компанияға жүгінген күнге айқындалады, ісін жаңа бастаған кәсіпкер жұмыс істеп жатқан үлестес кәсіпкердің ағымдағы қызметінен ерекшеленетін жаңа қызмет түрін құрған жағдайда, оның ісін жаңа бастаған/істеп жатқан кәсіпкерлермен үлестес болуына жол беріледі);
25) ісін жаңа бастаған кәсіпкер – жеке кәсіпкер немесе заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркелу мерзімі банкке/лизингтік компанияға кредит/лизинг шарты үшін жүгінген кезде үш жылдан кем уақытты құрайтын кәсіпкер (ісін жаңа бастаған кәсіпкер жұмыс істеп жатқан үлестес кәсіпкердің ағымдағы қызметінен ерекшеленетін жаңа қызмет түрін құрған жағдайда, оның ісін жаңа бастаған/істеп жатқан кәсіпкерлермен үлестес болуына жол беріледі);
26) ЭҚЖЖ (бұдан әрі – Бағдарлама шеңберінде экономиканың басым секторлары) – Бағдарламаға 2-қосымшаға сәйкес экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне сәйкес экономиканың басым секторлары;
27) электрондық өтінім – мемлекеттік қолдауды алуға арналған өтініш, онда ақпарат электрондық-цифрлық нысанда берілген және электрондық цифрлық қолтаңба арқылы куәландырылған;
28) электрондық құжаттар топтамасы – өтініш берушінің немесе осы құжатты куәландыру өкілеттіктеріне ие адамның не мемлекеттік қызметті алушының өзі болған кезде берген жазбаша келісімі негізінде кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының уәкілетті жұмыскерінің электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған, электрондық-цифрлық нысанда түпнұсқа құжаттың түрін және ақпаратын (деректерін) толығымен көрсететін құжаттар.
Бағдарламаны іске асыру өңірлік жеке кәсіпкерлікті дамытуға және бәсекеге қабілеттілікті дамытуға бағытталған.
"Бизнестің жол картасы-2020" (бұдан әрі – БЖК-2020) бағдарламасын іске асыру кезеңіндегі 2010 – 2018 жылдар аралығында қолдау көрсетуге бағдарланған экономиканың шикізаттық емес секторларының даму көрсеткіштерінде оң үрдіс байқалды. Проценттік мөлшерлемелерді субсидиялау құралдарын пайдалану және кредиттерге кепілдік беру есебінен мемлекеттің екінші деңгейдегі банктерді өңдеу өнеркәсібі, көлік және байланыс сияқты салаларды кредиттеу көлемін ұлғайтуға ынталандыруына мүмкіндік туды.
БЖК-2020 бірінші кезеңінің мақсаты (2010 – 2015 жылдар) өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ қолда бар жұмыс орындарын қолдау және жаңа тұрақты жұмыс орындарын құру болып табылады.
БЖК-2020 аясында 16,8 млрд. теңге сомасына кепілдіктер, 87 млрд. теңге – субсидиялар, 1 784,9 млрд. теңге – гранттар қаржыландырылды.
БЖК-2020 іске асырылған кезеңде ЖІӨ-нің жалпы көлемінде ШОК-нің жалпы қосылған құны 2009 жылғы 17,7 %-тен 2014 жылы 25,9 %-ке дейін өсті.
Бұл бір мезгілде номиналды ЖІӨ-нің 2,3 есеге – 2009 жылғы 17 трлн. теңгеден 2014 жылы 39,7 трлн. теңгеге дейін өсуіне әкелді.
БЖК-2020 іске асыру ШОК белсенді субъектілерінің санын 40 %-ке айтарлықтай арттыруға мүмкіндік берді (2010 жылғы 661,6 мың бірліктен 2015 жылы 926,8 мың бірлікке дейін), бұл ШОК-дегі жұмыспен қамтудың 2,6-дан 2,8 млн. адамға дейін болмашы өсуіне ықпал етті.
ШОК-дегі еңбек өнімділігі ондағы жұмыс істейтін бір адамға 2009 жылғы 1,3 млн. теңгеден 2014 жылы 3,6 млн. теңгеге дейін ұлғайды.
БЖК-2020 іске асыру ел бюджетінің кіріс бөлігін ШОК салық түсімдерінен 5 жылда 31 есе (2010 жылғы 4,1 млрд. теңгеден 2014 жылы 109,9 млрд. теңгеге дейін) ұлғайтып, оған елеулі үлес қосуға мүмкіндік берді.
Сонымен қатар, бюджет қаражатының салынуына қарамастан, БЖК-2020 іске асыру кезеңінде ЖІӨ-дегі өңдеу өнеркәсібінің үлесін арттыру жөніндегі мақсатқа қол жеткізілген жоқ.
Көрсеткіш 2010 жылғы 11,3 %-тен 2014 жылы 10,3 %-ке дейін төмендеді.
1-кесте. БЖК-2020 іске асырудың әсері(2009-2014 жж.)
Жалпы алғанда, БЖК-2020 бірінші кезеңін іске асыру кезінде ел экономикасындағы ШОК үлесінің өсуі орын алды, бұл ретте ЖІӨ-дегі өңдеу өнеркәсібі үлесінің жоспарлы өсуіне қол жеткізілмеді деген тұжырым жасауға болады.
БЖК-2020 екінші кезеңінің (2015 – 2020 жылдар) мақсаты өңірлік кәсіпкерліктің орнықты өсуін қамтамасыз ету болып табылады.
БЖК-2020 екінші кезеңі іске асырылған 4 жыл ішінде елдің жалпы ішкі өніміне ШОК үлесі 2,4 проценттік тармаққа, 2014 жылғы 26 %-тен 2018 жылы 28,4 %-ке дейінгі болмашы өсімді көрсетті.
Дегенмен, ШОК белсенді субъектілерінің 33 %-ке – 2014 жылы 926,8 мың бірліктен 2018 жылы 1 241,3 мың бірлікке дейін айтарлықтай өсуі байқалады, бұл ШОК субъектілерінің өнім шығаруының 2018 жылы 26,4 трлн. теңгені құрап 70 %-ке өсуіне ықпал етті.
БЖК-2020 іске асырылған 4 жылда ШОК-де жұмыспен қамтылғандар саны 17,8 %-ке, 2014 жылғы 2 811 мың адамнан 2018 жылы 3 312 мың адамға дейін өсті.
ШОК-дегі еңбек өнімділігі ШОК-де жұмыспен қамтылған бір адамға 2014 жылғы 3,6 млн. теңгеден 2018 жылы 4,7 млн. теңгеге дейін ұлғайды.
БЖК-2020 іске асырудың алдыңғы кезеңінің нәтижелерінен өзгешілігі екінші кезең іске асырылған төрт жылдың қорытындысы бойынша ЖІӨ-дегі өңдеу өнеркәсібі үлесінің 2014 жылғы 10,2 %-тен 2018 жылы 11,6 %-ке дейін біртіндеп өскені байқалады.
2-кесте. БЖК-2020 іске асырудың әсері(2014-2018)
Экономиканың басым секторлары бойынша банктік кредиттер портфелінің жалпы көлемі 2019 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 10 150 млрд. теңге, экономиканың басым секторлары бойынша кредит портфелінің жалпы көлемінде БЖК-2020 қамту 15,0 % құрады (бұл экономиканың басым секторларындағы жалпы кредит портфеліндегі қолданыстағы субсидиялау және кепілдік беру шарттарының проценті).
Жалпы 2010 – 2018 жылдары банктердің жиынтық кредиттік портфелі өңдеу өнеркәсібінде 3 есе (455 млрд. теңгеден 1 359 млрд. теңгеге дейін), көлік секторында – 2,4 есе (252 млрд. теңгеден 593 млрд. теңгеге дейін), байланыс секторында – 1,4 есе (51 млрд. теңгеден 72 млрд. теңгеге дейін) ұлғайды.
Өңдеу өнеркәсібіне берілген кредиттердің жиынтық көлемі 2010 – 2018 жылдары 3,8 есе (383 млрд. теңгеден 1 455 млрд. теңгеге дейін), көлік секторына – 2,7 есе (145 млрд. теңгеден 395 млрд. теңгеге дейін), байланыс секторына – 2,4 есе (22 млрд. теңгеден 52 млрд. теңгеге дейін) өсті.
2010 жылдан бері жыл сайын БЖК-2020 іске асырудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігіне өнім шығарудың өсуі, салық төлеу, жұмыс орындарын құру және сақтап қалу тұрғысынан мониторинг жүргізіледі.
Мәселен, 2010 жылдан бері БЖК-2020 қатысушыларынан түскен салықтық түсімдер мен олардың өнім шығаруының жыл сайынғы өсімі байқалуда.
Өнім шығару бойынша:
2010 жылдың қорытындысы бойынша БЖК-2020 қатысушылары 54 млрд. теңгенің өнімін шығарды, 2018 жылы 5,6 трлн. теңгенің өнімін шығарды.
Өнім шығару (сомасы, млрд. теңге)
Салықтық түсімдер бойынша:
2010 жылдың қорытындысы бойынша БЖК-2020 қатысушылары 4,1 млрд. теңге сомасына салық төледі, 2018 жылы салықтық төлемдердің сомасы 316,1 млрд. теңгені құрады.
БЖК-2020 қатысушыларынан түсетін салықтық түсімдердің ұлғаюы қатысушылар табысының өскенін және өндірістік қуаттардың ұлғайғанын көрсетеді.
Салықтық түсімдер (сомасы, млрд. теңге)
Жұмыс орындарын құру және сақтап қалу бойынша:
БЖК-2020 іске асырылған кезеңде шамамен 95 мың жаңа жұмыс орны құрылып, 340 мыңнан астам жұмыс орны сақталды.
Жұмыс орындарын құру және сақтап қалу кәсіпкерлер жобаларының бизнес жоспарларындағы жұмыс орындарының мәлімделген санына байланысты екенін атап өту қажет.
Жоғарыда көрсетілген деректер мемлекеттік қолдау шараларын алу кезінде Бағдарламаға қатысушылар міндеттемелерінің бір бөлігі болып табылады.
Қалыптасып отырған ағымдағы жағдайдан мемлекет инвестициялар үшін барлық жағдай мен мүмкіндіктер жасап отырғанын, алайда айналым қаражатын толықтыруды қалайтын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне қолдау болмай отырғанын көруге болады. Кредиттеу құрылымы жөніндегі деректерді негізге ала отырып, Бағдарлама құралдарын осы бағытта кеңейту шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін қолдау деңгейін айтарлықтай жоғарылатып, осылайша елдегі шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің айтарлықтай өсуіне алғышарт жасайды деп айтуға болады.
Осылайша, ағымдағы жағдайды талдау Бағдарлама ірі қалалардан тыс жерлерде шағын және орта кәсіпкерлікті мақсатты түрде қолдауы әрі кәсіпкерлік әлеуетті күшейтуді көздеуі тиіс екенін көрсетіп отыр.
2015 жылдан бастап Ұлттық кәсіпкерлер палатасы (бұдан әрі – ҰКП) "Бизнестің жол картасы-2020" бірыңғай бағдарламасы шеңберінде қаржылай емес қолдау операторы болып табылатынын атап өту керек. Осылайша, 2015 жылдан бастап ҰКП мынадай жобаларды іске асыруда:
1. Бизнес-Кеңесші
2. Бизнес-Өсу
3. Іскерлік қатынастар
4. Аға сеньорлар
5. Бизнес-Насихат
6. Кәсіпкерлерге арналған сервистік қолдау
7. Ақпараттық-консультациялық көрсетілетін қызметтер.
Бағдарлама шеңберінде "Жаңа бизнес бастамаларды қолдау" бағыты бойынша қаржыландыруға қолжетімділікті арттыру, жобалардың өндірістік қуатын арттыру, ауылдық елді мекендерде, шағын және моноқалаларда, кәсіпкерлердің бизнес бастамалары мен олардың жобаларын кеңейту сияқты проблемалық мәселелер шешілетін болады.
Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру үшін банктердің кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, банктердің кәсіпкерлерге берген кредиттеріне ішінара кепілдік беру жүзеге асырылуда.
Моноқалалар, шағын қалалар мен ауылдық елді мекендер кәсіпкерлерінің өндіріс қуатын ұлғайту үшін ауылдық елді мекендер, шағын қалалар мен моноқалалар кәсіпкерлерінің жобаларына жетіспейтін инфрақұрылымды жүргізу жүзеге асырылуда.
Экономиканың басым секторларында кәсіпкерлікті дамыту өңдеу өнеркәсібі өндірген өнімнің көлемін ұлғайту, бәсекеге қабілетті жаңа өндірістерді құру, шағын және орта кәсіпкерлікте халықтың жұмыспен қамтылуын ұлғайту міндеттерін шешеді.
Өңдеу өнеркәсібі өндірген өнім көлемін ұлғайту үшін банктердің/лизингтік компаниялардың кредиттер/лизингтік мәмілелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және банктердің кәсіпкерлерге берген кредиттеріне ішінара кепілдік беру, сондай-ақ мемлекеттік гранттар беру жүзеге асырылуда.
Бәсекеге қабілетті жаңа өндірістерді құру үшін кәсіпкерлердің жобаларын және индустриялық аймақтарды жетіспейтін инфрақұрылыммен қамтамасыз ету жүзеге асырылатын болады.
Шағын және орта кәсіпкерлікте халықты жұмыспен қамтуды ұлғайту үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттері/лизингтік мәмілелері бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және банктердің/даму банкінің кәсіпкерлерге берген кредиттеріне ішінара кепілдік беру, кәсіпкерлер жобаларының және индустриялық аймақтардың жетіспейтін инфрақұрылымын қамтамасыз ету жүзеге асырылатын болады.
Шетелдік валюталардың құбылмалы болуына байланысты валюталық тәуекелдердің кредиттік тәуекелдерге өзгеруіне жол бермеу үшін банктердің/даму банкінің/лизингтік компаниялардың кредиттері/лизингтік мәмілелері бойынша сыйақы мөлшерлемесін ұлттық және шетелдік валюталарда субсидиялау жүзеге асырылатын болады.
Кәсіпкерлікке қаржылай емес қолдау көрсету жөніндегі проблемалардың шешімі кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету, кәсіпкерлердің құзыретін арттыру, кәсіпкерлердің өнімділігін арттыру, іскерлік байланыстарды кеңейту болып табылады.
Кәсіпкерлікті ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету үшін
"Бизнес-Насихат" жобасы бойынша мемлекеттік қолдау шараларын Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттерде кәсіпкерлік қызметті жүргізу шарттары туралы және агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін мемлекеттік қолдау шараларын түсіндіру жүзеге асырылатын болады.
Кәсіпкерлердің құзыретін арттыру үшін кәсіпкерлік қызмет негіздеріне оқыту, кәсіпорындар мамандарының, топ-менеджерлерінің біліктілігін арттыру, кәсіпкерлік қызметті жүргізуге сервистік қолдау көрсету, рұқсат беру құжаттары мен техникалық шарттарды алу мәселелері бойынша кеңестер беру жүзеге асырылады.
Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің өнімділігін арттыру үшін басқарудың жаңа әдістерін енгізу, өндіріс технологиясы, өнімділікті арттыру және кәсіпорынның энергия үнемдеу мәселелері бойынша сыртқы және ішкі консультанттарды тарту жүзеге асырылатын болады.
Іскерлік байланыстарды кеңейту үшін шетелдік әріптестермен іскерлік байланыстар орнату және отандық өңделген тауарларды ілгерілету жүзеге асырылады.
Бағдарлама шеңберінде кәсіпкерлікті дамытудың SWOT-талдауы
|
Атауы |
"Бизнестің жол картасы-2025" бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы |
|
Әзірлеу үшін негіздеме |
"Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 12 қазандағы № 772 Жарлығы |
|
Бағдарламаны әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган |
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі |
|
Бағдарламаны іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар мен ұйымдар |
Орталық және жергілікті атқарушы органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері |
|
Бағдарламаның мақсаты |
Өңірлік кәсіпкерліктің тұрақты және теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ бар жұмыс орындарын сақтау және жаңа тұрақты жұмыс орындарын құру |
|
Міндеттері |
1. Ауылдық елді мекендер, шағын қалалар мен моноқалалар кәсіпкерлерінің қаржыландыруға қолжетімділігін арттыру. |
|
Іске асыру мерзімдері |
2020 – 2024 жылдар |
|
Нысаналы индикаторлары |
Бағдарламада қойылған міндеттерді орындау арқылы 2025 жылға қарай мынадай нысаналы индикаторларға қол жеткізілетін болады: |
|
Қаржыландыру көздері мен көлемдері |
Бағдарламаны іске асыруға 2020 – 2024 жылдары 421 421 239 мың теңге көлемінде бюджет қаражаты жұмсалатын болады: |